حملات نظامی اخیر به خاک ایران، به ویژه هدف قرار دادن تاسیسات هسته ای صلح آمیز، نه تنها نقض آشکار قوانین بین المللی است، بلکه به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، به منزله شلیک مستقیم به رژیم جهانی منع گسترش تسلیحات هسته ای (NPT) است. این اقدامات می تواند پیامدهای جدی برای ثبات منطقه ای و بین المللی داشته باشد و تهران را به سمت بازنگری در تعهدات هسته ای خود سوق دهد. این در حالی است که جامعه جهانی نگران تشدید تنش ها و فروپاشی نظام عدم اشاعه است.
به گزارش تی رایس، اولامید ساموئل، متخصص امنیت بین المللی، در مقاله ای تاکید کرده است که “حملات به ایران چیزی بیش از آسیب رساندن به رژیم عدم اشاعه سلاح های هسته ای به همراه نداشت.” این گزاره به وضوح آنچه را که از بامداد 23 خرداد (اواسط ژوئن) توسط اسرائیل آغاز شد و در 1 تیر 1404 (22 یا 23 ژوئن 2025) با پیوستن ایالات متحده تکمیل گردید، توصیف می کند. اسرائیل در روزهای پایانی خرداد ماه، موج گسترده ای از حملات هوایی را علیه تاسیسات هسته ای صلح آمیز ایران و همچنین اماکن نظامی و غیرنظامی آغاز کرد.
این حملات با همکاری آمریکا و استفاده از بمب های سنگر شکن GBU-57 که توانایی نفوذ به تاسیسات زیرزمینی را دارند، شدت یافت. در 1 تیر 1404، آمریکا به طور مستقیم وارد عملیات شد و سه سایت هسته ای اصلی ایران در اصفهان، نطنز و فردو را هدف حملات خود قرار داد. این در حالی است که ایران، به عنوان کشوری که از سال 1970 به NPT پایبند بوده و تاسیسات هسته ای خود را تحت نظارت دقیق آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار داده بود، با این حملات مواجه شد. در مقابل، اسرائیل، به عنوان طرفی غیر عضو در NPT که سیاست ابهام هسته ای را در پیش گرفته، هیچ گاه تحت نظارت آژانس قرار نگرفته است.
سایت تحلیلی “مدرن دیپلماسی” در گزارشی با عنوان “چگونه حملات آمریکا و اسرائیل ممکن است معاهده منع گسترش تسلیحات هسته ای (NPT) را نابود کند و بحرانی هسته ای را رقم بزند” نوشت: “این تجاوز نظامی، که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، مدعی است برای جلوگیری از یک «تهدید وجودی» انجام شده، صدها کشته و زخمی بر جای گذاشته و خسارات قابل توجهی به زیرساخت های هسته ای ایران وارد کرده است.” این حمله هماهنگ می تواند پیامدهای بسیار جدی تری مانند فروپاشی تعهد ایران به معاهده NPT و در نتیجه، از هم پاشیدن رژیم جهانی منع گسترش تسلیحات هسته ای داشته باشد.
یک متخصص امنیت بین المللی دیگر در فایننشال تایمز می نویسد: “اگرچه اقدام نظامی علیه تاسیسات هسته ای سابقه طولانی دارد، اما هیچ سابقه دقیقی برای رویدادی که این ماه صورت گرفت، وجود ندارد.” وی تاکید کرد: “حمله به ایران می تواند ناقوس مرگ منع گسترش سلاح های هسته ای باشد.” این تحلیل ها نشان می دهد که حملات به تاسیسات تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی، این پیام را به کشورهای غیر هسته ای می دهد که همکاری، امنیت کمی به همراه دارد و ممکن است آن ها را به سمت توسعه بازدارنده هسته ای سوق دهد.
معاهده NPT که در سال 1970 به اجرا درآمد، سه هدف اصلی را دنبال می کند: منع گسترش سلاح های هسته ای، ترویج استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای، و خلع سلاح هسته ای. ایران در سال 1968 به دستور محمدرضا پهلوی به عنوان دومین کشور آسیایی پس از ژاپن به این معاهده پیوست و از سال 1970 به طور کامل به تعهدات آن پایبند بوده است. این معاهده تاکنون توسط 189 کشور امضا شده است، اما کشورهایی مانند هند، پاکستان، سودان جنوبی و اسرائیل از پیوستن به آن خودداری کرده اند.
ماده 10 NPT به کشورها اجازه می دهد در صورتی که وقایع فوق العاده ای منافع حیاتی آن ها را تهدید کند، با اطلاع سه ماهه از معاهده خارج شوند. حملات نظامی مستقیم به تاسیسات هسته ای ایران، که تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی و در چارچوب تعهدات NPT فعالیت می کردند، مصداق بارز “وقایع فوق العاده” است. این حملات، که با مشارکت اسرائیل (طرفی غیر عضو در NPT و مظنون به دارا بودن سلاح هسته ای) و آمریکا (کشوری عضو NPT و دارای سلاح هسته ای) انجام شده، رژیم عدم اشاعه و منافع حیاتی ایران را به خطر انداخته است.
ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه، نیز صراحتاً اعلام کرده است که حملات اخیر آمریکا و اسرائیل به خاک ایران، “خلاف قوانین بین المللی” بوده است. این اعتراف از سوی یک مقام ارشد اروپایی، بر نقض حاکمیت کشورها و تشدید بی ثباتی در منطقه تاکید دارد. در مقطع کنونی، تصمیم تهران، تعلیق همکاری با آژانس انرژی اتمی است که هفته گذشته، از سوی رئیس جمهور به سازمان انرژی اتمی، وزارت امور خارجه و شورای عالی امنیت ملی ابلاغ شد.
سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، پیش از این امکان حضور رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، در ایران را منتفی دانسته بود. این در حالی است که آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز بازرسان خود را به دلایل امنیتی از ایران خارج کرده است. سید حسین موسویان، مذاکره کننده هسته ای و دیپلمات پیشین کشورمان، در مصاحبه با شبکه تلویزیونی ای.بی.سی استرالیا، در پاسخ به این سوال که آیا ایران در پیمان عدم اشاعه باقی خواهد ماند یا از آن خارج خواهد شد، گفت: “این بستگی به رفتار آمریکا دارد. اگر آمریکا به قوانین و مقررات بین المللی پایبند باشد، اگر حقوق ایران را مانند سایر اعضای پیمان عدم اشاعه به رسمیت بشناسد، ایران در NPT باقی خواهد ماند و هرگز به دنبال ساخت سلاح هسته ای نخواهد رفت.”
/انتهای خبر/
منبع: ایرنا