در وصف چای ایرانی همین قدر بگوییم که به‌عنوان یک آریایی اصل هرکجای دنیا و در هر فصلی از سال که باشیم معمولاً انتخاب اولمان برای نوشیدن، چیزی جز یک فنجان چای خوش‌عطر و طعم نیست؛ البته در سال‌های اخیر بسیاری از مردم به مصرف قهوه روی آورده‌اند اما اگر بخواهیم صادق باشیم هیچ جایگزینی برای چایی وجود ندارد؛ آن هم چای ایرانی اصل که از چایی باغهای شمال کشور برداشت شده و پس از دم کردن عطر و بوی نابش دل و دین برای آدم باقی نمی‌گذارد.
به احتمال زیاد شما هم به مصرف چای اعتیاد دارید و روز خود را با این نوشیدنی جادویی شروع می‌کنید، در طول روز با خوردن چای خستگی از تنتان به در می‌شود و شب هنگام هم در محیط امن خانه می‌نشینید و خود را به یک فنجان چای خوش‌رنگ و لذت‌بخش مهمان می‌کنید. با این حساب باید بگوییم تنها نیستید و افراد بسیار زیادی از این اعتیاد زیبا لذت می‌برند و همین وابستگی باعث شده که ما در فروشگاه تی رایس همواره با تقاضای زیادی برای خرید بهترین انواع چای ایرانی روبرو شویم.
مردم ایران قبل از مصرف چای چشم امیدشان به قهوه بود!
شاید برایتان جالب باشد که بگوییم ایرانیان قدیم تا پیش از دوره صفویه حسابی لاکچری بودند و فقط قهوه می‌نوشیدند! در آن روزها اصلاً خبری از مصرف چای نبود و این برکت خدا حسابی مورد کم لطفی قرار می‌گرفت. گفتنی است مصرف قهوه در دوره قاجار به اوج خود رسید و آن روزها قهوه اصلی‌ترین نوشیدنی در میان ایرانی‌ها به حساب می‌آمد، اصلاً به همین دلیل است که حتی امروز هم به چایخانه‌های سنتی، قهوه‌خانه گفته می‌شود.
منتها در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار ورق برگشت و مصرف چای ایرانی در میان شاهزادگان و اشراف قاجاری رواج پیدا کرد، در آن زمان چای یک نوشیدنی گران‌قیمت محسوب می‌شد که فقط افراد ثروتمند و اصطلاحاً “از ما بهتران” به آن دسترسی داشتند. این روند تا جایی ادامه پیدا کرد که کم کم قهوه از میدان به در شد و همه مردم مصرف چای ایرانی را جایگزین قهوه کردند؛ البته آن موقع چای مصرفی ایران از هندوستان وارد می‌شد و با توجه به اینکه هند در استعمار انگلستان قرار داشت، چای ایران هم به‌طور انحصاری توسط شرکت‌های انگلیسی تامین می‌شد.
شروع تاریخ ورود چای به ایران؛ محبوب ترین نوشیدنی ایرانی با یک قرن سابقه
همان‌طور که متوجه شدید تاریخچه مصرف چای در ایران قدمتی طولانی‌تر از تاریخچه کشت چای در ایران دارد، به این صورت که این گیاه مدت‌ها پیش از اینکه در کشورمان کاشته شود، توسط تجار و بازرگان‌ها به ایران وارد می‌شد و به‌عنوان یک نوشیدنی گرم در میان مردم حسابی محبوب بود. در خصوص شروع تاریخ ورود چای به ایران باید بگوییم این نوشیدنی گرم و دل‌نشین اواخر قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم از طریق راه‌های بازرگانی جنوب، به ایران راه پیدا کرد، در حالی که سابقه کشت چای در ایران چیزی در حدود یک قرن (110 سال) است.
اگرچه در حال حاضر چای ایرانی حسابی معروف و شناخته شده است اما بسیاری از مردم قادر به تشخیص چای اصل و درجه یک وطنی نیستند و حتی پس از میل کردن آن هم به خوبی متوجه ایرانی یا خارجی بودنش نمی‌شوند. به ویژه که چای خارجی معمولاً عطر و اسانس دارد و چای ایرانی درجه یک ذاتا معطر و خوش طعم است. همین موضوع هم روند تشخیص چای ایرانی اصل و درجه یک را کمی دشوار می‌کند.
چه کسی چای را به ایران آورد؟ آشنایی مختصر با محمد میرزا (کاشف السلطنه قاجار)
محمد میرزا قوانلو (کاشف السلطنه قاجار) که او را با نام “پدر چای ایران” می‌شناسند با تشویق‌های مظفر‌الدین شاه قاجار تلاش‌های زیادی برای کشت چای در ایران انجام داد، هدف از این کار عمومی شدن مصرف چای ایرانی در کشورمان بود. کاشف السلطنه در ابتدا به عنوان منشی وزیر خارجه شروع به فعالیت کرد و سپس سمت دبیر دوم سفارت ایران در فرانسه به او داده شد، او در ادامه زندگی پرفراز و نشیب خود سمت کنسول ایران در هند را بدست آورد و به واسطه اقامتش در هندوستان با صنعت چای آشنایی پیدا کرد.
در نهایت هم وقتی به ایران برگشت، مقدار زیادی تخم چای و قلم این گیاه را با خود آورد و در گیلان مشغول به کشت چای ایرانی شد. حتی گفته می‌شود کاشف السلطنه مقداری تخم چای را در عصای خود مخفی کرد و از هند به ایران آورد که البته یک چنین چیزی تا حد زیادی افسانه‌ای به نظر می‌رسد و هیچ کس از صحت و سقم آن باخبر نیست! اما در نهایت آنچه اهمیت دارد این است که چای توانست ورود موفقیت آمیزی به کشورمان داشته باشد و به محبوب ترین نوشیدنی در میان همه اقشار جامعه هم تبدیل شود.
این محبوبیت تا همین امروز هم ادامه داشته است و چه برای مصرف روزمره و چه پذیرایی، چای اصلی‌ترین گزینه محسوب می‌شود. اصلاً هیچ خانه‌ای نیست که اثری از چایی در آن نباشد؛ البته اغلب مردم اطلاعات درستی درباره نحوه نگهداری چای ایرانی ندارند و همین موضوع هم باعث شده حتی اعلاترین و درجه یک‌ترین چای هم نتواند برای مدت زیادی کیفیت و عطر طبیعی خودش را حفظ کند.
تاریخچه کشت چای در ایران
اگرچه از محمد میرزای کاشف السلطنه به‌عنوان پدر چای ایران یاد می‌شود اما تاریخچه کاشت چای در ایران به سال 1261 هجری شمسی برمی‌گردد که شخصی به نام “حاج محمد اصفهانی” در عصر ناصر الدین شاه شروع به کشت و پرورش این گیاه کرد و البته که نتوانست در زراعت چای ایرانی به موفقیتی برسد. سپس در سال 1285 هجری شمسی محمد میرزا قوانلو ملقب به کاشف السلطنه دست بکار شد مطالعات فراوانی روی انواع چای و نحوه کشت آن‌ها انجام داد، در نهایت هم شهر لاهیجان را به دلیل آب و هوای مناسبش برای کاشت چای ایرانی انتخاب کرد.
به‌طوری‌که امروزه لاهیجان را به عنوان مرکز کشت چای ایران می‌شناسند و حتی مقبره کاشف السلطنه هم در این شهر قرار دارد. (موزه تاریخ چای)
معرفی 3 تا از بهترین انواع چای ایرانی
حالا که با تاریخچه پیدایش چای در ایران آشنا شدید، بد نیست کمی هم درباره بهترین انواع چای ایرانی بدانید، در این صورت باید بگوییم چایکاران عزیز و زحمتکش در فصل برداشت چای همه برگ‌های آن از غنچه و برگ‌های لطیف بالایی بوته گرفته تا برگ‌های زمخت و بزرگ پایینی را درون گونی ریخته و به کارخانه‌های چایی تحویل می‌دهند. سپس در کارخانه از دستگاه‌های سورتینگ برای تفکیک این برگ‌ها استفاده شده و به‌این‌ترتیب انواع مختلف چای ایرانی تولید می‌شود که بهترین و مرغوب‌ترین آن شامل موارد زیر است:
- چای سرگل؛
- چای ممتاز؛
- چای قلم؛
در ادامه توضیح بیشتری درباره بهترین و اعلاترین انواع چای ایرانی می‌دهیم تا در زمان خرید این محصول هیچ‌گونه سوال و ابهامی برایتان وجود نداشته باشد.
چای سرگل
وقتی صحبت از بهترین انواع چای ایرانی می‌شود بدون شک چای سرگل یکی از مرغوب‌ترین و باکیفیت‌ترین چایی‌ها است که آن را از لطیف‌ترین قسمت‌های بوته چای (غنچه و برگ‌های بالایی ریز و پیچ خورده) تولید می‌کنند. این محصول به دلیل داشتن طعم تلخ و گس، عطر فوق‌العاده و خوش‌رنگ و لعاب بودنش است که حسابی در میان مصرف‌کنندگان محبوبیت دارد، گفتنی است چای سرگل شمال در مقایسه با سایر انواع چای ایرانی وزن بیشتری داشته و همین موضوع هم باعث شده که در مقادیر کمتری تولید شود و به دنبال آن هم با قیمت بالاتری به فروش برسد.
اگر از طرفداران این نوع چای ایرانی هستید یا اینکه قصد دارید برای یک‌بار هم که شده چای خوش‌طعم و رنگ اصل ایرانی را بنوشید، بهتر است بدانید که چای سرگل لاهیجان اصل و اعلا از برگ‌های پیچ خورده تشکیل شده و تعداد برگ‌های شکسته آن به مراتب کم‌تر است. در واقع بیشتر بودن همین برگ‌های پیچ خورده، باعث بالاتر رفتن کیفیت و مرغوبیت چای سرگل شمال می‌شود؛ البته برای شناسایی چای سرگل اصل لاهیجان می‌توانید از ویژگی‌های دیگری هم کمک بگیرید.
چای ممتاز
در معرفی بهترین و مرغوب‌ترین انواع چای ایرانی بعد از چای سرگل به چای ممتاز می‌رسیم؛ چای ممتاز لاهیجان در مقایسه با چای سرگل برگ‌هایی کمی بزرگ‌تر داشته و طعم آن ملایم‌تر است. (تلخی کمتری دارد) با توجه به اینکه این محصول به لحاظ کیفیت و مرغوبیت تنها کمی پایین‌تر از چای سرگل است و از طرفی قیمت ارزان‌تری هم دارد، در نتیجه اگر به دنبال خرید چایی اصل ایرانی با قیمت مناسب هستید، پیشنهاد ما به شما چای ممتاز شمال است.
چای قلم
چای قلم از برگ‌های پایینی بوته چای تولید شده و در مقایسه با چای سرگل و چای ممتاز اندازه‌ای درشت‌تر و طعمی ملایم‌تر دارد، این محصول همچنین کمرنگ‌تر از دو نوع چایی نامبرده شده است و به‌طور‌کلی نسبت به آن‌ها با قیمت ارزان‌تری فروخته می‌شود. اگر در زمینه چای ایرانی اطلاعات چندانی ندارید باید بگوییم چای قلم از برگ‌های کامل و مقداری ساقه یا همان چوب چای تشکیل شده است و خود انواع مختلفی دارد. (چای قلم سوزنی، چای قلم ریز و غیره)
با این تفاسیر در خرید بهترین نوع چای قلم حسابی باید حواستان را جمع کنید، در غیر این صورت امکان دارد نوع اشتباه این محصول را بخرید در حالی که نوع دیگری از آن مدنظرتان بوده است.
جمع‌بندی
در گذشته تقریباً چیزی به نام چای ایرانی وجود نداشت و چای قدیمی ایران توسط بازرگان‌ها از کشورهایی مانند هند وارد ایران می‌شد، همین موضوع هم باعث شده بود که به‌عنوان یک کالای لوکس و گران‌قیمت شناخته شود و فقط هم اشراف‌زادگان و افراد پولدار می‌توانستند آن را بخرند و مصرف کنند؛ اما رفته رفته با تلاش‌های محمد میرزا قوانلو کاشف السلطنه که انشاالله نور به قبرش ببارد، کشت و پرورش چای در ایران انجام شد و به‌این‌ترتیب چای ایرانی توانست به نوشیدنی اصلی ما تبدیل شود. گفتنی است از همان سال‌ها تا امروز بهترین و مرغوب‌ترین چای ایرانی در استان گیلان شهرستان لاهیجان کشت می‌شود؛ به طوری که این شهر را مهد چای ایرانی می‌دانند و انواع چایی‌های سرگل، ممتاز، قلم و غیره با بالاترین کیفیت در آن به فروش می‌رسد.
سوالات متداول
چای چه سالی وارد ایران شد؟
اگرچه تاریخچه ی چای در ایران به یک قرن پیش برمی‌گردد و مردم ما از حدود 110 سال پیش چای می‌نوشیدند اما این گیاه محبوب رسماً در سال 1285 برای کاشت وارد ایران شد.
چه کسی چای را به ایران آورد؟
محمد میرزا قوانلو ملقب به کاشف السلطنه یا همان پدر چای ایران کسی بود که چایی را به ایران آورد و توانست آن را با موفقیت کشت کند.
چای از کجا وارد ایران شد؟
چای از کشور هند وارد ایران شد.